Vertaaluitdaging 2: ‘Automne’

beeld: Priscilla Du Preez, Unsplash

Onze tweede vertaaluitdaging is het omzetten van een compleet gedicht: ‘Automne’ uit Alcools.

Het gedicht bestaat uit acht alexandrijnen in strofes met het rijmschema ABA BCD CD.

Dans le brouillard s’en vont // un paysan cagneux
Et son boeuf lentement // dans le brouillard d’automne
Qui cache les hameaux // pauvres et vergogneux

Et s’en allant là-bas // le paysan chantonne
Une chanson d’amour // et d’infidélité
Qui parle d’une bague // et d’un coeur que l’on brise

Oh! l’automne l’automne // a fait mourir l’été
Dans le brouillard s’en vont // deux silhouettes grises

Het is in feite een soort haiku: ingetogen regels met een voorgeschreven aantal lettergrepen, met een minimale handeling, een sterk beschrijvend karakter, seizoenswoorden en symboliek. Naast het rijm gebruikt Apollinaire andere klankherhalingen waarbij vooral de herhaling van nasale klanken en die van begin-b’s en -p’s opvallen, naast automne-chantonne-chanson-automne-automne en chanson-s’en vont. Die minder opvallende herhalingen verhogen het gevoel van eenvoud.
 Het ritme is vrij kabbelend, zoals past bij de inhoud. De eerste helft van de voorlaatste regel is de enige die er tussenuit springt met klemtoon op de eerste lettergreep.

Structuur en beelden

De woorden ‘automne’ en ‘brouillard’ passen bij Apollinaires symbolistische voorgangers. Mallarmé vond Londen bijvoorbeeld een geweldige stad vanwege de mist. Volksliedjes en arme boeren zijn ook typisch negentiende-eeuws, denk aan Van Gogh’s aardappeleters. De gebroken ring zou volgens de commentaren een toespeling zijn op Das zerbrochene Ringlein van Joseph von Eichendorff. Het zou kunnen, net als dat de eerste regel het landschap rond Neu-Glück beschrijft. Of juist dat bij Stavelot.
 De regel die er het meest uitspringt is ‘Oh! l’automne l’automne a fait mourir l’été’. Die personificatie van de seizoenen is een vorm van conceptual continuity bij Apollinaire. In andere gedichten wordt de herfst ziek en sterft deze op zijn beurt.
 De 3-3-2 structuur van ‘Automne’ past bij het minimalisme van de beelden. Het is als het ware een lang gedicht waarvan alle franjes zijn weggenomen.

Vertaling door Jan Pieter van der Sterre

De bekende vertaler Jan Pieter van der Sterre vertaalde de eerste strofe als volgt in De mooiste van Apollinaire. Op zijn Vondels – Het HEmelSCHE geRECHT // heeft ZICH ten LAnge LES(ten)– in jambische hexameters:

Daar DOOR de NEvel LOOPT // een BOER op KROMme BE(nen)
BeDAARD achTER zijn OS // door NAjaarsNEvelSLIER(ten)
WaarIN de ARme BLEU- // e DORpjes ZIJN verDWE(nen)

Paul van Ostaijen schreef geïnspireerd door ‘Automne het volgende gedicht’:

HERFSTLANDSCHAP

In de mist is trage een os met een ossewagen
stappend naast de mist nooit mist zijn maat
de os van de ossewagen

Uit de mist in de mist met de hortende wagen
dut de wagenvoerder zich niet vast
in een spoorloze slaap

Achter aan de wagen drijft lantaarnlicht
een geringe wig van klaarte in de donkerdiepstraat

De vertaaluitdaging

Er zijn opnieuw geen regels. Je mag het secuur en vormvast vertalen, maar er ook iets heel nieuws van maken zoals Van Ostaijen. Haikuïseren mag ook.

Inzenden

Stuur je vertaling naar vandertekst[AT]gmail.com. We hebben geen prijzenpot, maar winnaars winnen natuurlijk plaatsing.