Computerpoëzie: sneeuwbalgenerator
Een van de meest interessante ontwikkelingen op poëziegebied is computerpoëzie. Zoals we lang hebben gedacht dat een computer nooit de wereldkampioen schaken zou kunnen verslaan, denken we nog steeds dat computers geen kans zouden maken in een tweekamp met een dichter van vlees en bloed. Computers zullen nooit de P.C. Hooftprijs winnen, zoals een jachtluipaard nooit de 100 meter sprint zal winnen, maar komt poëzie over 20 jaar nog uit een bundel? In het plaatje drie sneeuwbal-gedichten die gegenereerd zijn door een computerprogramma van Paul Thompson.
Snowball
Een sneeuwbal is een gedicht waarbij het aantal letters, lettergrepen per regel of per strofe toeneemt. Dit is een nog veel grotere beperking dan regelmatig metrum of rijm en in de moderne poëzie komt de vorm dan ook nauwelijks voor. De belangrijkste twintigste-eeuwse uitzondering is het werk van de Oulipo. Deze literaire werkgroep richtte zich bewust op het produceren van teksten met schrijfbeperkingen, met als bekendste voorbeeld Georges Perecs roman La Disparition, waarin geen enkele maal de letter e voorkomt. Ausonius (ca. 310 – ca. 395 na Chr.) schreef in de vierde eeuw al een heel gedicht dat uit lettergreepsneeuwballen bestaat:
Spes, deus, aeternae stationis conciliator,
si castis precibus veniales invigilamus,
his, pater, oratis placabilis adstipulare.
Da, Christe, specimen cognoscier inreprehensum.
Rex bone, cultorum famulantum vivificator,
cum patre maiestas altissima ingenerato,
da trinum columen paraclito consociante,
ut longum celebris devotio continuetur.
(…)Ausonius, ‘Oratio versibus rhopalicis’. Online beschikbaar.
Sneeuwbalmachine
De Oulipo bestaat nog steeds, maar inmiddels worden hun technieken van constrained writing wereldwijd nagevolgd en voortgezet met nieuwe middelen. De Engelse programmeur en computerdichter Paul Thompson schreef een computerprogramma in C++, dat op basis van willekeurige tekstinput sneeuwbalgedichten genereert. Het vrij verkrijgbare programma is gebaseerd op zogenaamde Markovketens. De software gebruikt als basismateriaal een verzameling teksten naar keuze die je aan het programma koppelt. Thompson gebruikt bijvoorbeeld literaire teksten die hij van Gutenberg.org downloadt. Het programma doorzoekt deze bestanden en selecteert hieruit alle groepjes van opeenvolgende woorden waarvan de lengte van woord tot woord steeds met één letter oploopt, bijvoorbeeld ‘his face’ en ‘in the land’. Vervolgens kiest het programma uit deze verzameling een willekeurig groepje dat begint met een woord van één letter. Vervolgens zoekt het naar een tweede groepje dat met de linkerzijde overlap heeft met de rechterzijde van het eerste woord en voegt de twee samen. Het programma zoekt vervolgens naar een nieuw groepje dat hier weer aan de rechterkant kan worden toegevoegd en gaat hiermee door totdat er geen passende groepjes meer te vinden zijn.
@SnowballPoetry
Door deze techniek produceert het programma een stortvloed, of eigenlijk een sneeuwbui aan zinnen die grammaticaal ongeveer juist zijn, maar door de cadavre-exquistechniek een hoog onzingehalte hebben. Thompson deelt zijn productie dagelijks via Twitter-pagina @SnowballPoetry. Een paar recente voorbeelden:
o we can take short breaks through european philology department
o in his fern roots coiled lariats dangling languidly
o my mum will often ignore certain cheerful patriotic livelihood stereotypes
o we get full while eating cookies
o at tea last night christ himself appeared
i go now into under ground tunnels fighting alongside australian saxophonist
o no fox ever comes across vinegar dressing untouched
Paul Thompson, @SnowballPoetry, 2014.
Kwaliteitscontrole
Thompson was zo vriendelijk om toestemming te geven voor de publicatie van deze gedichten. Wel vroeg hij om er nadrukkelijk bij te vermelden dat de sneeuwballen op Twitter met de hand zijn geselecteerd; ‘The actual output of the program is very noisy’. Het programma is al op verschillende verbeterd en hij hoopt het nog eens geheel te kunnen automatiseren. Op zijn site schrijft hij:
I’m working on making it fully automated, so that I won’t have to think about it. I would be very keen to hear anyone’s suggestions on how to do that.
Suggesties zijn dus welkom.
