Uit De mooiste van Apollinaire: Heel Europa door
we kregen vriendelijk toestemming van vertaler Jan Pieter van der Sterre om een gedicht uit zijn nog altijd verkrijgbare bloemlezing De mooiste van Apollinaire te plaatsen. Hieronder volgt de vertaling van ‘À travers l’Europe’, ‘Heel Europa door’. Het is een van Apollinaires schildersgedichten uit de bundel Calligrammes. Het is opgedragen aan Marc Chagall en diens werk valt te herkennen in verschillende regels. Apollinaire mengt de verwijzingen naar schilderijen met fragmenten uit een van zijn vroege gedichten, La Clef. De dichter spiegelt hiermee Chagalls symboliek, die terugverwijst naar het Joodse leven in Oost-Europa (Ch. schilderde ook de ‘Fiddler on the Roof’). Apollinaire voegde zelfs een regel Italiaans in (hij werd geboren in Rome).
Maar het punt van het gedicht is denk ik niet dat je het als een puzzel helemaal probeert op te lossen. Toen Calligrammes werd gepubliceerd, kenden de meeste lezers Chagall zelfs helemaal niet. Je moet het zien als een proeve van een nieuwe esthetiek, die op zichzelf moet overtuigen.
Noten: ‘Rotsoge’ zou voor ‘rood spoor’ staan. De ‘contactbeugel’ (Franse tekst: ’trolley’) is die van een trolley-tram. Het is onzeker wie de heren Panado en D. waren.
Het is interessant om dit gedicht te vergelijken met ‘Lichtval’ van Hans Faverey, eveneens een schilderijengedicht.
HEEL EUROPA DOOR
voor M. Ch.Rotsoge
Je hoogrode gezicht je dubbeldekker annex watervliegtuig
Je ronde huis waarin een bokking zwemt
Ik heb de ooglidsleutel nodig
Gelukkig hebben we met Panado gesproken
Van die kant alles in orde
Want zie je beste meneer D…
90 of 324 een man in de lucht een kalf dat door zijn moeders buik kijktLang bleef ik zoeken op de wegen
Veel dichte ogen langs de wegen
De wind laat wilgenbosjes huilen
Doe open doe open doe open doe open doe open
Moet je kijken maar kijk dan toch
De oude man wast zijn voeten in de wasbak
Una volto ho inteso dire Chè vuoi
Aan je kinderjaren denkend moest ik huilenEn wat voor verschrikkelijk paars laat je me zien
Dat schilderijtje van een auto deed me denken aan de dag
Een dag bestaande uit mauve gele blauwe groene rode onderdelen
Toen ik een schone schoorsteen met haar schoothondje aan de lijn de stad uit namZe zijn nu weg je bent je fluitje kwijt
De schoorsteen rookt nu ver van mij Russische sigaretten
Het schoothondje blaft tegen de seringen
De nachtlamp is opgebrand
Bloemblaadjes op de jurk gevallen
Twee gouden ringen bij sandalen
Ze vlamden in het zonlicht maar
Jouw haar is de contactbeugel
Heel Europa door dat louter bonte vonkjes draagtGuillaume Apollinaire (vert. en © Jan Pieter van der Sterre)
