Woorden en namen

Lijst van obscure en opmerkelijke woorden en namen in het werk van Apollinaire.

arrogantine

Uit Le Poète assassiné:

Jésus saint ! comme elle écoute bien, l’arrogantine, quand on parle sérieusement, oui, baronesse, vous avez l’air d’une arrogantine.

Door Apollinaire bedacht woord, verkleinvorm van een vrouwelijk arrogant persoon, arroganterikje.

ottoman

Uit het gedicht ‘1909‘:

La dame avait une robe
En ottoman violine
Et sa tunique brodée d’or
Était composée de deux panneaux
S’attachant sur l’épaule

De betekenis laat zich wel raden. Ottoman is een kledingstof waarvan de naam ontleend is aan de Ottomanen. Het gaat om een fijne stof van ribzijde. Violine is purper-violette kleur. Daaroverheen hing dus een tunique, een openhangend kledingstuk met goudborduursel.

beeld: Gallica.fr BNF

Zie hierboven ter vergelijking een foto van modieuze vrouwen in Parijs, genomen op 27 juni 1909. De vrouw links draagt denk ik wat een tunique genoemd werd.

probloque

Uit ‘Lundi rue christine‘ uit Calligrammes:

Je dois fiche près de 300 francs à ma probloque
Je préférerais me couper le parfaitement que de les lui donner

Probloque is een combinatie van propriétaire (huisbaas) en maison-bloc (huurkazerne); een huisbaas van een complex dus. In dit geval is het een huisbazin, mogelijk een weduwe die de vastgoedinvestering van haar man heeft voortgezet. In steden als Parijs, Berlijn en Londen werden in de negentiende eeuw in rap tempo goedkope appartementencomplexen voor de lagere klassen gebouwd.
 In het gedicht zijn dit regels die de dichter blijkbaar afluistert van een huurkazernebewoner. ‘Je dois fiche’ is bijpassend argot voor ‘ik moet geven’. ‘Le parfaitement’ is argot voor achterwerk.

trompette marine

Uit het eenregelige gedicht ‘Chantre’ uit Alcools:

CHANTRE
Et l’unique cordeau des trompettes marines

VOORZANGER
En ’t enige koord der trompettes marines.

Chantre betekent voorzanger en een cordeau is een richtkoord of richtsnoer in bijvoorbeeld de bouw. Een trompette marine is geen blaasinstrument, maar een snaarinstrument. Het wordt bespeeld met een strijkstok en heeft slechts één snaar. De term marine is ook verwarrend, want het werd niet op zee gebruikt, maar in de eredienst voor de heilige Maria.
 In plaats van het woord corde (snaar) gebruikt Apollinaire dus een woord dat verwijst naar passen en meten. Dit richtkoord is deze eenregelige dichtregel zelf. Het is namelijk een alexandrijn, de klassieke dichtregel die Apollinaire veel gebruikt, ook in zijn vrije verzen. De alexandrijn is dus de voorzanger, die wordt vergeleken met een trompette marine. Van Apollinaire is bekend dat hij neuriënd gedichten schreef en dus aan het voorzingen was. Verdere biografische relevantie: Apollinaire was in in zijn jeugd in Monaco lid van een Maria-congregatie en verschillende van zijn liefdesobjecten/muzen heetten Maria of een variant daarvan.

beeld: Atelier de lutherie Philippe Berne (gepl. met toest.)

Hierboven een hedendaagse trompette marine, gemaakt door Philippe Berne.