Beeld: Les Soirées de Paris, feb. 1914, via Gallica.fr
In haar commentaar bij ‘Lundi rue Christine’ wijst Anne Hyde Greet op de passage uit het plaatje, dat twee nummers na genoemd gedicht werd gepubliceerd in Les Soirées de Paris. De moderne dichter moet net als de negentiende naturalistische romanschrijvers vertrouwen op de natuur, op het leven. Er zullen weinig literatuurhistorici zijn die Lundi rue Christine in een adem zullen noemen met het werk van de grote naturalisten, maar de gedachte is interessant. We voegen dit artikel toe aan onze kleine verzameling non-fictievertalingen.
Onze vrienden de futuristen
Guillaume Apollinaire / vertaling: Wouter van der Land
De nieuwe techniek van woorden in vrijheid, voortgekomen uit Rimbaud, Mallaré, de symbolisten in het algemeen en de telegramstijl in het bijzonder, is dankzij Marinetti een groot succes in Italië; we zien zelfs dat enkele Franse dichters hem toepassen, in de vorm van gelijktijdigheden die lijken op de weergave van samenzang in operalibretto’s. Die laatste manier van poëtiseren is terug te voeren tot de persoon van Jules Romains, die in 1909 voor een voordracht tijdens een bijeenkomst van de Indépendants een gedicht getiteld ‘L’Église’ liet opzeggen. Het moest worden voorgedragen met vier stemmen, die elkaar antwoord gaven en zich werkelijk gelijktijdig vermengden, die alleen is te realiseren door directe voordracht of de reproductie daarvan door middel van een fonograaf.
Binnenkort zullen dichters door middel van grammofoonplaten wereldwijd waarlijk symfonische gedichten kunnen verspreiden. We zijn daarvoor dank verschuldigd aan de uitvinder van de fonograaf, Charles Cros, die daarmee de wereld heeft voorzien van een expressiemiddel dat effectiever en directer is dan de nabootsing van de menselijke stem door middel van het schrift of de boekdrukkunst. Dank is verschuldigd aan muzikanten, dank is verschuldigd aan Jules Romains, die een voorgedragen symfonie uitprobeerde door zijn polyfonische gedicht ‘L’Église’ medio april 1908 te laten opzeggen door Mlles Jane Eyre en Maud Sterny en de heren Marcel Olin en Aulanier.
Naast de horizontale poëzie, die hier niet voor zal worden opgegeven, komt er een verticale of polyfonische, waarvan we sterk en onverwacht werk kunnen verwachten.
De woorden in vrijheid kunnen de syntactische structuur omkeren, hem versoepelen, verkorten, ze kunnen het gebruik van de telegramstijl veralgemeniseren. Maar wat betreft de geest zelf, in de persoonlijke, moderne en sublieme betekenis van de poëzie, is er niets veranderd, buiten er meer snelheid, meer beschrijfbare en beschreven aspecten, maar evengoed verwijdering van de natuur, want mensen zeggen niets door middel van woorden in vrijheid. De woorden in vrijheid van Marinetti brengen een vernieuwing van de beschrijving en in die zin zijn ze van belang, maar ze brengen evenzeer een nieuw offensief van de beschrijving en in dat opzicht zijn ze didactisch en antilyrisch.
Zeker, men zal ze benutten voor alles wat beschrijvend is, om krachtig en meer compleet te schilderen dan vroeger. En zo, terwijl zij een vrijheid brengen die het vrije vers niet heeft gegeven, vervangen ze nog nog niet de zin en vooral niet de versregel: ritmisch of metrisch, gepaard of ongepaard, voor directe expressie.
En om nieuwe inspiratie te vinden, om haar te verfrissen, te verlevendigen et meer orfisch te maken, geloof ik dat de dichter moet vertrouwen op de natuur, op het leven. Wanneer hij zich er zelfs toe zou beperken, zonder didactische zorgen, tot het opschrijven van het mysterie dat hij ziet of hoort, zou hij vertrouwd raken met het leven zoals de negentiende-eeuwse romanciers dat deden, die hun kunst op die manier tot grote hoogte hebben gebracht en de teloorgang van de roman is precies gekomen op het moment dat de schrijvers gestopt zijn met het waarnemen van de uitwendige waarheid die het ware orfisme van de kunst is.