Cors de chasse: herinneringen als jachthoorns

Met deze regels haalde Apollinaire de citatenboeken: Les souvenirs sont cors de chasse / Dont meurt le bruit parmi le vent (De herinneringen zijn jachthoorns / waarvan het geluid sterft in de wind). Ze zijn afkomstig uit het voorlaatste gedicht van Alcools.

beeld: The Crosby Brown Collection of Musical Instruments, 1889 (publ. dom.)

Gedicht en woordelijke vertaling

CORS DE CHASSE

Notre histoire est noble et tragique
Comme le masque d’un tyran
Nul drame hasardeux ou magique
Aucun détail indifférent
Ne rend notre amour pathétique

Et Thomas de Quincey buvant
L’opium poison doux et chaste
A sa pauvre Anne allait rêvant
Passons passons puisque tout passe
Je me retournerai souvent

Les souvenirs sont cors de chasse
Dont meurt le bruit parmi le vent
 
 
JACHTHOORNS (woordelijke vertaling WVDL)

Ons verhaal nobel en tragisch
Als het masker van een tiran
Geen schouwspel hachelijk of magisch
Niet één onbelangrijk detail
Maakt onze liefde pathetisch

Thomas de Quincey zocht drinkend
Van opium zoet en kuis gif
Zijn arme Anne al dromend
We gaan we gaan want alles gaat
Maar vaak zal ik nog omkijken

Herinneringen zijn jachthoorns
Hun tonen sterven in de wind

Guillaume Apollinaire, Alcools

Klassieke vorm, moderne inhoud

Reken me niet af op mijn vertaling, het moet ongeveer kloppen. Wat in elk geval grotendeels bij mijn omzetting in het Nederlands verloren gaat, is de strakke vorm van het Franse origineel. Het hele gedicht bestaat uit rijmende achtlettergrepige regels (octosyllaben). Dat wil zeggen volgens de klassieke Franse regels, waarbij een toonloze e aan het eind van de regel niet meetelt, en een toonloze e vóór een klinker of stomme h ook niet. De andere toonloze e’s tellen juist wel mee, ook als ze in modern Frans niet worden uitgesproken (CommE le masquE d’un tyran).
 De vijfregelige strofen zijn eveneens klassiek, net als de tweeregelige afsluiting (distichon). De drie strofen zijn verbonden door (bijna-)rijm: ABABA BCBCB CB.
 Inhoudelijk is de eenheid bij eerste lezing ver te zoeken. Van strofe 1 naar strofe 2 springt het gedicht van de hak op de tak. Verrassing! Juxtapositie! is het antwoord op de bijpassende examenvraag, want het contrast is bedoeld om je als lezer direct bij de lurven te grijpen, in plaats van kabbelend in twintig strofen een verhaal vol toespelingen te vertellen. ‘Cors de chasse’ is als het ware van oorsprong een lang negentiende-eeuws gedicht, waar het grootste deel uit is weggesneden om de essentie over te houden.

Waar gaat het over?

Wat is die essentie dan? Het gedicht heeft vier onderwerpen: liefde, literatuur, het verstrijken van de tijd en de herinnering. In de eerste strofe vergelijkt de dichter zijn liefde met het theater, met een koningsdrama. Ze heeft blijkbaar de gestileerde zeggingskracht van een Grieks toneelmasker, maar ook de onontkoombaarheid van een klassiek stuk.
 In de tweede strofe is (diezelfde?) liefde blijkbaar te vergelijken met die van de schrijver Thomas de Quincey voor het tienerhoertje Anne, dat hij al opium-nuttigend tevergeefs probeerde terug te vinden. Hieruit mogen we concluderen dat de liefde uit strofe 1 voorbij is, maar de dichter daar nog niet klaar mee is en zich al doende bedwelmt. Met alcools , wellicht. De dichter beseft dat alles vervliegt, maar hij lijdt aan de herinneringen.

Herinneringen als jachthoorns

Het belangrijkste rijm in het gedicht is op –an, wat een nasale klinker is. Wanneer je het gedicht hardop leest en deze klanken een beetje overdrijft, krijg je een melancholiek effect. De vraag is dan natuurlijk: klinken jachthoorns nasaal? Nou nee, maar wel (een beetje) wanneer het geluid wegsterft in de wind.
 Het gaat hier dus om het hevige geluid dat door zich opdringende herinneringen wordt opgeroepen, dat een sombere stemming oproept.

Achtergrond

Met ‘Le Pont Mirabeau‘ en ‘Marie’ is dit een van Apollinaires liefdesbreukgedichten over Marie Laurencin. Een hoofdthema bij Apollinaire is het lijden aan de vergankelijkheid der dingen, waarbij het enige antwoord is om er literatuur van te maken.
 Alle commentaren bij dit gedichten verwijzen naar Baudelaire. Diens Les Paradis Artificiels was gebasseerd op het werk van Thomas de Quincey en het verband tussen opium en kuisheid wordt door Baudelaire gelegd. Daarnaast zijn de twee slotregels ongetwijfeld een toespeling op twee regels uit ‘Le Cygne’:

Ainsi dans la forêt où mon esprit s’exile
Un vieux Souvenir sonne à plein souffle du cor!

Zo galmt in het woud waar mijn geest als balling dwaalt
Een oude herinnering als een stoot van een hoorn!

Charles Baudelaire, ‘Le Cygne’, Les Fleurs du Mal